Over enkele maanden zit de eerste termijn van Barack Obama erop. Gaat hij de boeken in als een succesvol president? 'Change', 'Yes we can!' Met wervende slogans won Barack Obama vier jaar geleden de presidentsverkiezingen.Met nieuwe verkiezingen in zicht wordt het tijd om de balans op te maken. Hoe heeft Obama het gedaan? En staan de Verenigde Staten er nu beter voor dan in 2008?
Obama kwam bepaald niet in een gespreid bedje terecht, toen hij aan het hoge ambt begon: het was het hoogtepunt van de kredietcrisis. De kersverse president ging voortvarend van start om de crisis te beteugelen. Enkele maanden na zijn aantreden ondertekende hij de American Recovery and Reinvestment Act, een wet die voorzag in een pakket stimuleringsmaatregelen ter waarde van 787 miljard dollar. Met belastingverlagingen en investeringen in infrastructuur, energie, gezondheidszorg en onderwijs wilde Obama de concurrentiekracht van de Amerikaanse economie bevorderen, de economische groei aanwakkeren en de werkgelegenheid stimuleren.
Enkele weken later kondigde de minister van Financiën Timothy Geithner de oprichting aan van een publiek-privaat fonds dat riskante producten van banken zou opkopen. In datzelfde jaar slaagde Obama er ook in om met overheidssteun de autoconcerns Chrysler en General Motors overeind te houden.
Hervormingswet
In het tweede jaar van zijn presidentschap ondertekende hij de ‘Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act’, een 2.300 pagina's tellende financiële hervormingswet, die voorziet in allerlei nieuwe regels, zoals een verbod voor banken op handelen voor eigen rekening, verhoogde transparantie voor de derivatenhandel en de oprichting van een agentschap dat de financiële belangen van consumenten moet behartigen.
Een andere mijlpaal was 'Obamacare', een regeling die alle Amerikanen vanaf 2014 verplicht een zorgverzekering af te sluiten. Dit plan kan overigens nog wel in het zicht van de haven stranden. Tegenstanders hebben bij het Hooggerechtshof bezwaren tegen de zorgwet ingediend, omdat zij vinden dat de federale overheid burgers niet mag dwingen zich te verzekeren. In juni wordt een uitspraak verwacht.
Ook internationaal maakte Obama een vliegende start. In het eerste jaar van zijn presidentschap ontving hij - overigens tot zijn eigen verbazing - de Nobelprijs voor de vrede.
Politieke tegenwerking
In de tweede helft van zijn ambtsperiode kreeg de president het een stuk moeilijker. In 2010 kregen de Republikeinen een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, waardoor het voor Obama een stuk lastiger werd om plannen uit te kunnen voeren. Zo sneuvelde onlangs zijn voorstel om topinkomens meer inkomstenbelasting te laten betalen; een plan dat bekend werd als de Buffett-regel, genoemd naar miljardair Warren Buffett, die niet kon verkroppen dat hij relatief minder belasting betaalde dan zijn secretaresse.
Ook de discussie over de terugdringing van de omvangrijke staatsschuld is noodgedwongen een jaar bevroren, vanwege de politieke onenigheid. Een partijoverschrijdend supercomité dat afgelopen najaar een lange-termijnoplossing voor schuldreductie moest bedenken, is niet in zijn missie geslaagd. Hierdoor wordt teruggegrepen naar een reeks eerder vastgestelde bezuinigingen, maar dat gebeurt pas vanaf 2013.
Met de verkiezingen in zicht worden de mogelijkheden om nog echte hervormingen door te voeren steeds verder ingeperkt. De politieke tegenstellingen worden steeds sterker uitvergroot en de Republikeinen en Democraten sluiten de gelederen, waardoor er weinig ruimte is om deals te sluiten.
Schuldenplafond
Ook in financieel opzicht heeft de president momenteel weinig speelruimte, omdat het land aanhikt tegen een forse staatsschuld. In de zomer van 2011 slaagde Obama er na moeizame onderhandelingen wel in het schuldenplafond van de Amerikaanse regering op te rekken. Hierdoor zijn tot de verkiezingen geen nieuwe onderhandelingen over een verdere verhoging nodig.
Ondanks de politieke tegenwerking in de tweede helft van zijn ambtstermijn heeft Obama het niet slecht gedaan, vindt Léon Cornelissen, chief economist bij Robeco. De Amerikaanse economie herstelt zich langzaam. De werkloosheid liep aanvankelijk op, maar begint weer te dalen. Dit is volgens Cornelissen voor een deel aan Obama te danken. "Maar de president boft ook met de Federal Reserve, die de afgelopen jaren een stimulerende rol heeft gespeeld."
Gedoseerde druk
Cornelissen vindt dat Obama politiek handig heeft geopereerd rond de schuldenlimiet. "Onder Bill Clinton hebben bepaalde afdelingen van de Amerikaanse overheid hun deuren moeten sluiten. Dat is de VS onder Obama bespaard gebleven."
Een ander pluspunt is het buitenlandse beleid. De VS botst geregeld met China, over bijvoorbeeld over het Chinese beleid om de koers van de yuan kunstmatig laag te houden en over Chinese exportbeperkingen. "Maar de situatie escaleert niet", zegt Cornelissen. "Obama oefent een gedoseerde druk uit. Dat doet hij heel knap." Obama is pragmatisch ingesteld en dat bekoort Cornelissen. "Hij is bereid compromissen te sluiten en zit niet vast aan sterke geloofsbeginselen."
Het grootste minpunt vindt Cornelissen dat Obama vanwege de politieke situatie de ontsporing van de overheidsfinanciën op zijn beloop laat. "Na de verkiezingen wordt het tijd dat er weer iets gebeurt."
Bron: Marketminds Robeco
