Af en toe natuurlijk wel een vleugje optimisme oppakken, om niet helemaal in de duistere spelonken van Dr. Doom weg te glijden.
Niet zo moeilijk te voorspellen zult u denken. Toch is het moeilijk. De handvaten voor het bestrijden van de onderliggende structurele problemen zijn namelijk wel al aangeleverd door de kredietverruimende ECB en de oprichting van een noodfonds. Veel meer kan er niet komen. Onzeker is het effect van de superstrakke bezuinigingsmaatregelen door de Europese overheden op de consumentenbestedingen. Tot op heden ziet dat er niet goed uit. En wat kunnen we daar ook van verwachten? De Europese productie stagneert of krimpt zelfs. De export naar China en de US lukt iets minder, maar zou naar verwachting van de OESO op korte termijn weer kunnen aantrekken. Eerst zien dan geloven. In hoeverre gaan de overheidsbesparingen doorwerken in de bedrijfsresultaten als ook de handel met het buitenland gedurende een periode stil valt? Natuurlijk, bij iedere beursbeweging naar boven of naar beneden worden bijpassende verklaringen van de plank gehaald. De ondertoon is duidelijk nog niet positief. Daarvoor is mogelijk nog een verklaring aan te voeren. Het beurssentiment lijdt onder, de tot kunst verheven, treuzel- politiek. Voor beursgenoteerde bedrijven en beleggers een lastig spel.
Partijprogramma's
Persoonlijk heb ik mijn buik vol van dat politieke kat en muis spel. Misschien ben ik wel de enige die zich daarover druk maakt. Daarnaast schiet de politiek naar mijn idee behoorlijk tekort in haar rol als adequate toezichthouder op ons maatschappelijk bestel. Verantwoordelijkheid lijkt niet te worden gevoeld, verantwoording nauwelijks afgelegd. Competentievraagstukken worden handig genegeerd. De steeds hernieuwde financiële situatie van ons land heeft mijn zicht op de huidige stand van zaken vertroebeld. Erg duidelijk gecommuniceerd wordt er ook niet.
Bij politieke onderhandelingen is maar één ding belangrijk. Zoveel mogelijk punten uit het partijprogramma terugzien in het onderhandelingsresultaat. Een punt van aandacht is, dat de wereld zo snel verandert dat na enkele maanden de programma's alweer achterhaald zijn. Als kiezer weet je echt niet meer wie waarvoor staat. En dat voelt niet lekker gedurende een regeringsperiode met gemaakte afspraken. Wat zeker lijkt is dat in de praktijk dikwijls een slap, uitgekleed compromisbeleid tot stand komt, welke nog tamelijk simpel valt te verdedigen bij groei en toedeling, maar behoorlijk weerbarstig blijkt te zijn bij krimp en herverdeling. Wij zijn door een aantal succesvolle decennia in slaap gesust, zijn niet kritisch genoeg geweest over onze "geleende" groei. Jazeker, wij hebben ons rijk gerekend en deze status -met onze onvolprezen arrogantie- ook gelijk verheven tot onze absolute levensstandaard. Niets is blijvend. Weer een leermomentje.
Morele onschuld
De problemen van de geleende groei zijn ons feitelijk boven het hoofd gestegen en door de onderlinge verscheidenheid zijn er kennelijk geen eenduidige, breed gedragen oplossingen voor handen. Het gefaseerd en gecontroleerd leeg laten lopen van overgewaardeerde bezittingen lijkt een logische reactie. De daarmee gepaard gaande afwaardering en kwijtschelding van schulden raakt onze samenleving - gewend aan schijnbaar eeuwigdurende groeimodellen- recht in het hart en beroven de tomeloze bancaire financiers voor altijd van hun morele onschuld.
De negatieve gevolgen van die ontwaarding worden zeker niet gewaardeerd door grote groepen van onze samenleving. Getuige de vele uitingen van ongenoegen die in toenemende mate van heftigheid ons netvlies passeren. Staatseigendommen worden liever vernield of in brand gestoken dan op een verantwoorde wijze geprivatiseerd. En wie kan ons daarbij nog prettig adviseren? Banken hebben hun aanzien verprutst en Goldman Sachs heeft allang aangetoond dat conflicterende belangen het meer-petten probleem een heus gezicht hebben gegeven. Het personeel begint zich namelijk in het openbaar te schamen.
Positieve maatregelen
Angst voor wat we vrezen lijkt ons dagelijks leven in de greep te hebben. De schijnzekerheden die we ontlenen aan onze opleiding, werk en bezit zijn elementaire waarden die hard in de kern worden geraakt. Overheidsbezuinigingen en loonmatiging worden gezien als instrumenten om de opgelopen tekorten in te dammen. Die gesel komt hard aan en we verkrampen meer en meer. Met een beetje souplesse zouden er ook positieve maatregelen genomen kunnen worden. Die kaart wordt echter nog niet gespeeld. Prioriteit ligt bij de verkondiging van naderend onheil om zo de zware extra bezuinigen, door het parlement en de samenleving te loodsen. We worden geestelijk murw gemaakt.
Onze naastenburen kwamen deze week doodleuk met een heel ander bericht. Natuurlijk, nog altijd een producerend land met de meest vooraanstaande en toonaangevende auto- en chemische industrie ter wereld, dus moeilijk vergelijkbaar met onze dienstverlenende samenleving. Maar loonmatiging? In tegendeel: een loonstijging van ruim 6 procent toezeggen! Zij werken gewoon keihard en met plezier tot hun 68ste. Dat noem ik nog eens vertrouwen stimuleren. Als consument durf je dan echt wel een eurootje uit te geven. Bedrijven gaan hogere lonen betalen, stellen daarmee hun werknemers in staat meer te besteden, waardoor omzetten op niveau kunnen blijven. De belasting pikt fijn indirect een graantje mee. Lijkt mij een positieve maatregel. Zo zijn er meer te bedenken. Een dagje werken van onze beroepsbevolking schijnt de schatkist ongeveer 1 miljard op te leveren. Dat werd onlangs voorgerekend bij de suggestie tot het afschaffen van bijv. tweede paasdag. Drie jaar achtereen een week minder vakantie en het gaatje is gedicht. Is een eenvoudig offer zou ik denken.
Professionals
Ons land ontbeert helaas een regisseur van formaat. Best een bekwame en sympathieke minister-president en ook van mijn partij maar hij ontbeert eerlijk gezegd voldoende statuur voor zo'n crisis. Het is niet geloofwaardig. Zit natuurlijk met zijn gedoogkabinet ook in een lastig parket. Hij moet zich voelen als Houdini, de voormalige boeienkoning, die bij zijn laatste act niet loskwam en verdronk. Zo ziet de markt dat ook, getuige het oplopende renteverschil tussen Duitse en Nederlandse obligaties. Deze ernstige situatie overstijgt onze pathetische partijpolitiek en wie dat niet wil begrijpen verdient geen plaats in het overleg. Er is nu dringend behoefte aan openbaarheid en duidelijkheid. Maatregelen ter bevordering van onze economische groei. Stoppen met het verschuiven van potjes. Geen herverdeling tussen rijk en minder rijk maar een duidelijk statement: “we staan hier en we gaan daar naartoe”. Anders kopen we binnenkort helemaal niets meer. Zeker niet op de beurs. Hoewel het niveau wel weer interessant wordt.
Stop dat hopeloze geneuzel tussen coalitiepartners, gedoogpartners en opportunistische politieke tegenstanders. Huur een paar knappe koppen in, zou ik zeggen. Het is toch compleet mallotig dat twee geschiedkundigen en een met deelcertificaten gezegende "rechtsgeleerde", geassisteerd door een architect, een bedrijfskundige en een echte jurist in alle beslotenheid de begroting van de BV Nederland opstellen.
Nu begrijp ik ook waarom het Centraal Planbureau de zaak nog een weekje moet doorrekenen. De onmogelijkheid druipt er vanaf. Ondertussen klikt de klok gestaag door. Dit had toch allang af moeten zijn. Neen, het gaat niet lukken zonder een bos rode pepers in het achterwerk en een paar professoren. “We zijn allemaal amateurs, het leven is te kort om professional te worden”, volgens Charlie Chaplin dan.
Frank Oosthoek
Raad van Advies
Helliot Vermogensbeheer
