De groeiende wereldwijde middenklasse maakt een hernieuwde piek van de grondstofprijzen waarschijnlijk, aldus Ronald Doeswijk, Robeco’s Chief Strategist. Het langetermijnvooruitzicht ziet er beter uit. Hoge inflatie in opkomende markten en maatschappelijke onrust in het Midden-Oosten hebben grondstoffen weer in de schijnwerpers gezet. De olieprijs is opgelopen tot meer dan USD 100 per vat. En volgens Ronald Doeswijk wordt het misschien nog erger. “Op de korte termijn zijn er veel onzekerheden”, merkt hij op. “We mogen er in ieder geval niet van uitgaan dat Saudi-Arabië, de op een na grootste olie-exporteur ter wereld, stabiel blijft.”
Toch steeg de prijs van Brentolie al lang voordat de onrust begon. De hogere olieprijzen zijn deels een gevolg van de onrust in het Midden-Oosten en deels van een groeiende vraag. Deze combinatie van factoren maakt het onwaarschijnlijk dat de hoge olieprijzen snel tot het verleden zullen behoren. “Als de onrust in de komende weken afneemt, verwachten wij geen grote daling (meer dan USD 10 per vat) van de olieprijs”, zegt Doeswijk. Op de langere termijn verwacht hij dat het risico van verdere stijgingen groter is.
Voortzetting stijgende trend grondstofprijzen
Dat wijst op een voortzetting van de stijgende trend van reële grondstofprijzen die sinds het begin van de 21e eeuw is ingezet. De reële grondstofprijzen vertoonden in de jaren zeventig, tachtig en negentig een neerwaartse trend. “Vele tientallen jaren waren grondstoffen een waardeloze belegging”, merkt Doeswijk op.
Wat zit er achter deze opmerkelijke omslag? Sommige analisten geloven dat dit het gevolg is van de aanhoudende wereldwijde bevolkingsgroei of van de urbanisatietrend. Doeswijk is het hier niet mee eens. “Er is niets nieuws aan die ontwikkelingen”, merkt hij op.
De reden voor de omslag van de grondstoffenprijzen, zegt hij, is een grote demografische verandering: de groei van de middenklasse in de opkomende markten. “Het is moeilijk te geloven dat het puur toeval is dat de trend voor grondstofprijzen omkeert op het moment dat de wereldwijde middenklasse sneller groeit”, merkt hij op.
Een groeiende middenklasse is van belang omdat de vraag grondstof-intensief wordt als het jaarinkomen per hoofd door de grens van USD 5000-6000 breekt. Bij een dergelijk inkomen wordt bijvoorbeeld een auto bereikbaar, en voor een auto zijn ook brandstof en infrastructuur nodig. Dat zijn heel andere uitgaven dan het besteden van je marginale inkomen aan bioscoopbezoek, een kuuroord of een dure kapper.
Het is moeilijk om de vraag bij te houden
Het duurt even voordat aan deze versnellende vraag kan worden voldaan. Zelfs in het beste geval, kan het vijf jaar duren voordat een investeringsproject productief wordt. Tel daar nog een financiële crisis bij op, die de vraag onderbreekt en zorgt voor onzekerheid, en dan wordt het nog moeilijker om de vraag bij te houden. Het gevolg is een onbalans tussen aanbod en vraag, waardoor de prijzen omhoog worden gestuwd.
Maar zelfs als het aanbod direct zou kunnen aansluiten bij de vraag, kunnen de prijzen toch omhoog gaan. “Dat komt doordat de marginale productiekosten stijgen en doordat grondstoffen steeds vaker worden gewonnen in risicovolle landen”, legt Doeswijk uit.
Kijk bijvoorbeeld eens naar de landbouwsector. Als minder vruchtbare grond in gebruik wordt genomen als landbouwgrond om aan de grotere vraag te voldoen, zijn de productiekosten hoger dan bij vruchtbare grond. Deze situatie wordt nog versterkt door de bouw van steden dicht bij de (vruchtbare) kust en delta’s, waardoor de landbouw verder landinwaarts wordt gedwongen. De olie-industrie kent een vergelijkbare situatie. De productiekosten stijgen als de olie moeilijker te winnen is of als er bijzonder transport nodig is.
En deze mogelijkheden zijn nog lang niet uitgespeeld. “Wij achten het waarschijnlijk dat de snelle opkomst van de wereldwijde middenklasse zal leiden tot een volgende ronde van snelle prijsstijgingen voor veel grondstoffen als gevolg van schaarste. In de komende paar jaar kan dat leiden tot een nieuwe piek”, zegt Doeswijk. Simpel gezegd komt dat doordat de vraag waarschijnlijk sneller groeit dan het aanbod.
Vooruitzicht voor de lange termijn ziet er beter uit
Hoewel de nabije toekomst in het teken staat van stijgende grondstofprijzen, is het beeld voor de langere termijn (drie tot vijf jaar) volgens Doeswijk minder somber. “Wij denken dat de angst voor schaarste cyclisch is”, zegt hij.
Als voorbeeld geeft hij de Club van Rome. In de jaren zeventig waarschuwde deze al dat de economische groei last kon krijgen van het beperkte aanbod van natuurlijke hulpbronnen in het algemeen en olie in het bijzonder.
En hoewel het waar is dat kort na de publicatie van het rapport 'Grenzen aan de groei' twee oliecrises volgden, zegt Doeswijk dat het moeilijk vol te houden is dat de wereldwijde economie in de jaren tachtig en negentig werd gehinderd door een tekort aan natuurlijke hulpbronnen. Sterker nog, deze decennia werden gekenmerkt door een economische bloei.
Hogere prijzen leiden tot groter aanbod en kleinere vraag
Het is ook belangrijk om op te merken dat als zich een hernieuwde periode voordoet van aanhoudend stijgende grondstofprijzen, deze hogere prijzen grote gevolgen hebben voor zowel het aanbod als de vraag.
Aan de aanbodzijde zullen producenten volgens Doeswijk hun capaciteit uitbreiden en geld investeren in alternatieve energiebronnen. Kijk eens naar het volgende voorbeeld: op basis van de huidige productiecijfers voor aardgas in de VS, is de reserve van gas uit leisteen in de VS goed voor ongeveer 200 jaar. Bovendien kan innovatie zorgen voor een efficiëntere productie waardoor de kosten omlaag en de opbrengsten omhoog kunnen.
Aan de vraagzijde zullen de hogere prijzen de vraag temperen. Als de prijzen hoger zijn, gaan consumenten beter nadenken over hun behoeften, terwijl efficiëntere brandstoffen of alternatieven kunnen leiden tot een lager verbruik per hoofd.
Snelle stijging van grondstofprijzen zal niet lang duren
Over een langere horizon, van drie tot vijf jaar, vertonen zowel vraag als aanbod flexibiliteit. “Wij verwachten daarom niet dat de periode van snel stijgende grondstofprijzen lang zal duren”, concludeert Doeswijk. In de komende jaren is een nieuwe piek zeer goed mogelijk, maar daarna wordt een daling verwacht.
Marketminds Robeco
